طراحی و روانسنجی ابزار سنجش "راحتی بیماران" در حین دیالیز

مقدمه و هدف: با افزایش جمعیت بیماران همودیالیزی توجه به راحتی در حین دیالیز بیشتر اهمیت می یابد. این بیماران بعلت حضور مداوم دربخش، انجام سه بار دیالیز درهفته، استراحت طولانی در بستر در حین انجام دیالیز و داشتن مشکلاتی دربالین، تکنیک و محیط نیاز به آرامش و راحتی در حین دیالیز دارند. لذا ارزیابی دقیق "راحتی" بیماران توسط ابزاری معتبر که براساس تجربه این بیماران از مفهوم راحتی باشد احساس می شود. بنابر این پژوهشگر بر آن شد تا مطالعه حاضر را با هدف " طراحی و روانسنجی ابزار سنجش راحتی بیماران در حین دیالیز " انجام دهد. روش مطالعه: این پژوهش با رویکرد ترکیبی اکتشافی متوالی انجام گرفت. در مرحله اول با یک رویکرد کیفی و با استفاده از روش آنالیز محتوا، معنای راحتی با استفاده ازتجارب بیماران همودیالیزی تعریف و تبیین گردید. این مرحله با انجام24 مصاحبه انفرادی بدون ساختار انجام گرفت. تجزیه و تحلیل داده های حاصل با استفاده از تکنیک آنالیز محتوای متعارف، طبق مراحل هشت گانه آنالیز ژانگ انجام شد. در مرحله دوم، با توجه به تعاریف نظری و عملی بر آمده از تحقیق مرحله اول، یک پرسشنامه با گویه های مناسب و مرتبط برای بیماران همودیالیزی در ارتباط با راحتی استخراج گردید. سپس این پرسشنا مه با یک مطالعه کمی به روش متدولوژیک مورد روانسنجی قرارگرفت. بطوری که در این مطالعه شاخص های روایی صوری پرسشنامه با نظرخواهی از10 نفر و روایی محتوی با نظر 15 نفر از متخصصین ارزیابی گردید. همچنین روایی سازه از طریق تکمیل پرسشنامه توسط 450 نمونه از بیماران همودیالیزی و با استفاده از تحلیل عاملی انجام گرفت. یافته ها: از تحلیل داده ها در مرحله کیفی 7 درون مایه حاصل شد که منجر به تعریف زمینه ای مفهوم راحتی در بیماران همو دیالیزی گردید. براساس مفاهیم موجود در این درون مایه ها راحتی حین دیالیز عبارتست از "کاهش و تعدیل احساس تنیدگی تن و روان بدنبال برخورداری و استفاده از محیطی با شرایط زیستی مناسب، تجهیزات و ملزومات لازم برای انجام دیالیز، امکانات رفاهی مناسب، حضور کادر با صلاحیت، وجود مسرت بخش آشنایان و همتایان و استفاده از تلاش خود برای غلبه بر موانع راحتی". سپس پرسشنامه اولیه بر اساس تعاریف نظری و عملی حاصل از تحقیق مرحله اول با 112 گویه طراحی شدند. روایی صوری و محتوا بر اساس جنبه های کیفی و کمی مورد تحلیل قرار گرفت و پس از حذف و ادغام گویه ها تعداد آنها به 91 مورد کاهش یافت. در روایی سازه نیز تعداد13 گویه حذف و به 78 گویه کاهش یافت و در6 عامل 1) شرایط محیطی زیستی بخش2) توجهات معنوی و عاطفی3) نگرانی از عوارض حین دیالیز4) گذران سریع زمان دیالیز 5) وجود محرکهای آزار دهنده6) تامین قلمرو فردی، قرار گرفتند. محاسبه برآورد آلفای کرونباخ (958/0) موید همسانی درونی بالا ی پرسشنامه بود. نتیجه گیری نهایی: مطالعه کیفی، تعریف مفهوم راحتی را در زمینه ای متفاوت از متون و نظریه های عمومی موجود در خصوص راحتی ارائه نموده است. به طوری که در ویژگی های تعریفی مفهوم، شرایط محیطی بخش، تلاش های بیمار برای بدست آوردن راحتی و تلاش دیگران در فراهم کردن راحتی دیده می شود. این ویژگی ها موجب می گردد ارزیابی جامعی از راحتی بیماران صورت گیرد. با ویژگی های مذکور، پرسشنامه سنجش راحتی بیماران همودیالیزی با 78 گویه استحصال شده از روایی، پایایی و قابلیت تکمیل آسان (توسط بیماران و پرستاران بخش ). برخوردار بوده است.